Leestijd: 5 minuten

Welkom in Nederland! In de zomer van 2019 werd hier voor het eerst de 40 graden Celsius aangetikt en 2020 was ons kikkerlandje wederom in de ban van een hittegolf. Maar ondanks de oplopende temperaturen en het broeikaseffect groeide er even iets. In de eerste week van februari dit jaar werd het koud. Zo’n opvallende ‘dit zijn wij niet meer gewend-kou.’ En dan gebeurt er iets bijzonders. Zodra het ook maar een weekje koud is, als ook maar één keer het vriespunt wordt aangetikt, krijgen wij Nederlanders een bepaalde koorts waar de rest van de wereld immuun voor lijkt te zijn: de Elfstedenkoorts! De kogel was echter al snel door de kerk voor dit jaar. Géén Elfstedentocht! Maar is dat zo verrassend?

De Elfstedentocht: ‘de tocht der tochten’

Wanneer de eerste Elfstedentocht gereden werd is niet helemaal duidelijk. De eerste keer dat de tocht op papier wordt genoemd is in 1749. De eerste officiële tocht is wel bekend: die was op 2 januari 1909. Sindsdien neemt de route je mee door Sneek, IJlst, Sloten, Stavoren, Hindelopen, Workum, Bolsward, Harlinger, Franeker en Dokkum. De gehele tocht van bijna 200 kilometer start en eindigt in Leeuwarden.

Sinds de beruchte editie van 1963 geniet de tocht internationale bekendheid. In 1986 schaatste, toen kroonprins, Willem Alexander onder een pseudoniem mee. Iets dat wij klaarblijkelijk heel bijzonder moeten vinden, omdat hij van ons belastinggeld leeft. De laatste tocht dateert alweer van 4 januari 1997. Daaraan deden maar liefst 16.688 schaatsers mee. Sindsdien is er geen tocht meer geweest. Of zoals het altijd wordt gezegd: it giet net oan (Friesland Holland, z.d.).

Sinds de laatste tocht komt hij om de zoveel tijd wel weer een keer ter sprake. Vooral wanneer het een paar dagen koud is. Waarom is dat? Waarom raken zoveel Nederlanders helemaal geobsedeerd door schaatsen en de Elfstedentocht zodra het ook maar een beetje koud is?

Schaatsen: Nederlands trots

Zodra het in het verleden koud genoeg was, dan werd er massaal geschaatst! Thialf is de eerste overdekte schaatsbaan ter wereld en deze zit stampvol bij een grote wedstrijd. Of het buiten nou vriest of niet. De sfeer op de tribune is feestelijk (bijna carnavalnesk) en op tv worden wedstrijden massaal uitgezonden en bekeken.

Schaatsen werd in Nederland al gedaan sinds de middeleeuwen. Niet alleen om jezelf te vervoeren, maar ook gewoon voor plezier. Dit kon in Nederland omdat het zo’n plat land is. In landen met meer reliëf werd het skiën dan ook niet voor niets populairder.

Het schaatsen leverde tijdens de 80-jarige oorlog zelfs strategische voordelen op! De Spaanse overheersers hadden de gewoonte om in de winter binnen te vallen. Een tactiek die in Nederland echter niet werkte. Dit omdat Nederlanders per schaats steden en dorpen van voedsel konden voorzien. Hertog Alva gaf het bevel zijn soldaten met schaatsen uit te rusten. Maar helaas: de Spaanse soldaten bakten er niet veel van
(InfoNu, 2017). Iets wat Nederlandse ongetwijfeld trots stemt. Dat Nederland toch nog jarenlang bezet is geweest zullen we maar even achterwege laten.

“Uit welk sociale milieu je ook komt: op het ijs is iedereen gelijk totdat er winnaars en verliezers zijn.”

Zodra de winterspelen er zijn of er is iets anders waarbij er (internationaal) geschaatst wordt, dan vragen we ons niet of óf er Nederlandse gaan winnen maar, hoeveel we er gaan winnen. Zelfs mensen waarvan ik weet dat ze nooit sport kijken, zitten opeens aan de buis gekluisterd (Hoe dan?!). Dat schaatsen in Nederland een lange geschiedenis heeft en daarmee diep in onze cultuur geworteld zit, moge duidelijk zijn. Niet voor niks werd het in Nederland ‘headline news’ dat Sven Kramer een verkeerde wissel maakte.

Schaatsen: het laat me koud

Laat ik met de deur in huis vallen: ik heb he-le-maal niks met schaatsen. Schocker! Zodra we weer eens een winter hebben waarin het écht koud wordt: dan ben ik blij! Dat heb ik volgens mij in een eerder artikel al een keer duidelijk gemaakt. Maar ik word enthousiast van witte landschappen, glühwein op de kerstmarkt, je lekker in kunnen pakken in een fleece dekentje en op de bank liggen brullen bij Love Actually. Dat is mijn winter!

Dat neemt niet weg dat ik het enthousiasme wel degelijk begrijp. Ik snap dat sport zowel verbroederend als verdelend kan werken. Ik heb niks met voetbal maar ik kijk wel met heel veel plezier een WK of een EK. Of onze leeuwinnen nu spelen of onze jongens. Dit vanwege alle gezelligheid en saamhorigheid die erbij komt kijken.

“Door de klimaatverandering wordt de kans op een Elfstedentocht kleiner en kleiner.”

Ik kan me voorstellen dat dit ook op het ijs gebeurt. Uit welk sociale milieu je ook komt: op het ijs is iedereen gelijk totdat er winnaars en verliezers zijn. Ik kan me voorstellen dat er in de loop der eeuwen meerdere vriendschappen op het ijs zijn ontstaan. En meerdere mensen zullen ook ongetwijfeld elkaar in de liefde hebben gevonden met de ingevette ijzers onder hun voeten.

Schaatsen: hou het in leven!

Dat er dit jaar geen Elfstedentocht komt is al duidelijk. De Koninklijke Vereniging de Friesche Elf Steden heeft in november 2020 al aangegeven dat er hoe dan ook geen tocht gaat komen. Dit vanwege de aanhoudende coronacrisis. Maar dat is niet het enige. Er is in Friesland veel aangevroren sneeuw. Dit zorgt ervoor dat het ijs te zwak is. Ook vriest het in Friesland minder streng dan in het midden en zuiden van Nederland. Niet voor niks lijkt de Elfstedenkoorts vooral buiten Friesland te heersen. De Friezen weten wel beter op het moment!

Door de klimaatverandering wordt de kans op een Elfstedentocht kleiner en kleiner. Dit tot verdriet van vele mensen waar ik er geen van ben. Dat neemt niet weg dat ik graag zie dat er weer een Elfstedentocht komt. Dit omdat ik weet hoeveel vreugde het brengt voor zoveel mensen. Ook al deel je bepaalde vreugde persoonlijk niet, het is nog altijd mogelijk in te zien hoe een ander die wel kan voelen. Dus als wij in de toekomst nog een keer ‘it giet oan’ willen horen, stel ik voor dat wij een aantal dingen veranderen. Wat zeggen we van drie simpele dingen?

1: schaatsen in Nederland in plaats van per vliegtuig naar de Alpen om daar te skiën.
2: twee keer in de week vegetarisch eten.
3: minstens twee keer per week per fiets of openbaar vervoer naar het werk in plaats van de auto.

Doet dat en wie weet… giet it oan.

Wegens privacyredenen schrijft Martine Seuren onder een gefingeerde naam. Haar echte naam is bij de redactie bekend.