De enigmatische eindscène van American Psycho uit 2000 van regisseur Mary Harron, is vaak terug te vinden in lijstjes van meest mysterieuze eindes. Waar veel films met het einde juist antwoord geven op vragen, roept het einde van American Psycho juist méér vragen op. De aftiteling begint en de kijker blijft stomverbaasd achter. Van alle vragen die de kijker op dat moment heeft, lijkt er één met kop en schouders boven de rest uit te steken: ‘Heeft Patrick Bateman alles gedroomd of niet? Wat onderzoek en een vergelijking met het originele boek zet alles in een ander daglicht.
Voor degenen die de film nog niet gezien hebben: SPOILER ALERT!
Ontmoet Patrick Bateman
American Psycho volgt het verhaal van Wall Street yuppie Patrick Bateman. Een knappe jongeman die alles heeft: een goede baan, veel geld, een mooi appartement in hartje New York en een fantastische afgetraind lichaam inclusief buns of steel. Er is echter één klein aspect aan hem dat tegenvalt: hij is een seriemoordenaar. We volgen dit fascinerende personage en zien, door zijn ogen, hoe hij omgaat met stress op de werkvloer ten gevolge van visitekaartjes, hoe hij met zijn collega’s eet en drinkt bij de duurste restaurants in Manhattan en tot slot hoe hij ’s nachts willekeurig lijkende pechvogels zonder opgaaf van reden vermoordt. Verhalen over seriemoordenaars vervelen ons blijkbaar nooit
Een onfortuinlijke reeks gebeurtenissen
In de loop van de film vermoordt Bateman meerdere mensen op meerdere gruwelijk manieren. Zowel kettingzagen als pistolen passeren de revue. Wanneer het verhaal zijn einde nadert, neemt de zaak een ietwat surrealistische wending. Dit begint op het moment dat Bateman tijdens het pinnen een kat langs zijn been voelt lopen. Hij pakt het beestje liefdevol lijkend op en aait het. Plots verschijnt op het scherm van de pinautomaat: ‘Feed me a stray cat!’ Bateman aarzelt geen moment en pakt zijn pistool uit zijn jaszak. Net voordat hij de trekker over kan halen, ziet een bejaarde dame wat hij wil doen en roept ze naar hem. Bateman richt zijn pistool op haar en schiet haar dood. Dit incident zet een kettingreactie in beweging waarbij Bateman meerdere mensen, waaronder politieagenten, neerschiet en zelfs een auto opblaast. Dit tot zijn eigen verbazing. Hij vlucht een kantoorgebouw in, belt zijn advocaat op en bekent al zijn gruwelijke misdaden (inclusief degenen die we niet in de film zien).
De volgende dag ontmoet hij zijn advocaat om er met hem over te praten. Tot Bateman zijn verbazing denkt zijn advocaat dat het allemaal om een grap gaat. Ook verwart hij Patrick Bateman met een collega en beweert hij Paul Allen, door Bateman vermoord met een bijl, pas nog in Londen gezien te hebben. Al deze voorvallen leiden tot de vraag: heeft Bateman echt al die mensen vermoord of was het zijn verbeelding.
Theorieën in overvloed
Google de eindscène van American Psycho en je krijgt meer dan genoeg theorieën over wat het enigmatische einde betekent. Het is dan ook niet zo dit je hier wel een definitief antwoord zal krijgen. Het antwoord op de vraag ‘is alles nou echt gebeurd?’ wordt in een interview zelfs door regisseur Mary Harron niet beantwoord.
“I would never answer that. As Quentin Tarantino says, ‘If I tell you that, I take this movie away from you. I will say there’s a moment where it becomes less realistic, and that’s the moment when the ATM says Feed Me a Stray Cat.”
Dit rijmt met wat hoofdrolspeler Christian Bale zei in een interview met Charlie Rose.
“Bateman does actually have an arc in the movie. He goes from psychopath to psychotic.”
Hieruit lijkt voort te komen dat alles in de film daadwerkelijk gebeurt en dat de perceptie van Bateman simpelweg verandert. Als er nog steeds twijfel is, lees dan wat Harron te zeggen had in een interview.
“Like he shoots at a cop car, and it just bursts into flames, and she just directed him to look at the gun like, Hmmm, how did that happen? But we did want it to be, at the end, that you really did think that he did these things,”
Al met al lijkt het einde dus mysterieuzer dan de makers bedoeld hadden (Molloy, 2020). Harron heeft inmiddels zelf toegegeven spijt te hebben van hoe enigmatisch het einde is. Maar wat voor een einde hadden de makers dan voor ogen?
Het bronmateriaal
American Psycho is gebaseerd op het gelijknamige boek van Brett Easton Ellis uit 1992. Dit boek is zo gewelddadig dat Ellis doodsbedreigingen kreeg van mensen die het niet eens waren met al het geweld (lang leve de ironie). Wie bekend is met zowel het boek als de film zal misschien merken dat de film erg braaf is in vergelijking. Het geweld in het boek is zo plat en vulgair dat het lachwekkend wordt. Bateman heeft seks met vrouwen en vermoord ze vervolgens. Hij doet dit zo materialistisch en behandelt iedereen dusdanig als levenloze objecten dat de link met zijn beroep snel gelegd is. Hij is een wall street yuppie die alleen maar om oppervlakte geeft. Kleding, geld, status etc. Alles is tweedimensionaal voor hem net als hij zelf.
Een duidelijke satirisch einde
Dat personages elkaar verwarren komt ook in het boek voor. Dit is het punt waarop de satire duidelijk wordt die in de film ondergesneeuwd raakt. Bateman en zijn collega’s streven allemaal een soort ideaalbeeld na. Allemaal willen ze het beste gekleed zijn ten opzichte van elkaar. Allemaal willen ze in het meest hippe restaurant eten en allemaal willen ze succesvoller zijn dan elkaar. De waanzin zit hem in het feit dat ze elkaar constant nadoen terwijl ze denken dat ze allemaal uniek zijn.
De reden dat zelfs de advocaat van Patrick Bateman hem verwart met een andere yuppie is omdat ze er allemaal hetzelfde uitzien. De grap hier is dat Wall Street yuppies zo verschrikkelijk veel op elkaar lijken dat één van hen makkelijk een seriemoordenaar zou kunnen zijn en er ook nog mee weg zou komen. Dit omdat iedereen elkaar met iedereen verwart. Door alle hebzucht en door al het materialisme is alle individualiteit bij yuppies weg. Alles is gereduceerd tot tweedimensionaliteit. Dezelfde tweedimensionaliteit waarmee Bateman anderen behandeld. Als deze satire duidelijker in de film naar voren was gekomen, hadden de makers van American Psycho misschien minder spijt gehad van de onbedoeld enigmatische eindscène. En was het publiek misschien met een meer voldaan gevoel naar huis gegaan. Een enigszins spijtig einde van een verder sterke cultklassieker.
