Morgen zijn de officiële Tweede Kamerverkiezingen in Nederland. Door de coronamaatregelen zijn er gisteren en vandaag ook al stembussen open, maar 17 maart is de eigenlijke stemdag. Jij als Nederlander kunt dan weer kiezen op wie en welke partij jij een stem uitbrengt om het volk in de Tweede Kamer te vertegenwoordigen. De politieke partijen doen er natuurlijk alles aan om jouw stem te krijgen. Zeker de wat minder gevestigde partijen zoeken naar wegen om de stem van een trouwe partijstemmer weg te snoepen. Vaak op hele populistische wijzen. Is zo’n partij jouw stem waard? En is het goed om populistisch te stemmen?
De verkiezingen, hoe zat het ook alweer?
We stemmen morgen voor de Tweede Kamer. De Tweede Kamer heeft in de basis drie taken: Controle op regeringsbeleid, medewetgeving (met de regering en de Eerste Kamer) en het vertegenwoordiging van de bevolking. De meeste wetten die we in Nederland hebben, ontstaan in de Tweede Kamer. Door jouw stem uit te brengen kun je kiezen welke meningen en ideeën er in de Tweede Kamer komen. Daarmee heb je dus invloed op welke wetten er voorgesteld worden en hoe er op wetsvoorstellen gereageerd kan worden. Je beslist via de Tweede Kamer ook mee op het beleid dat er gevoerd wordt door de regering. Daarmee heeft jouw stem dus invloed op hoe Nederland bestuurd wordt. De ministers, die verantwoordelijk zijn voor ieder een bepaald beleidsterrein, komen doorgaans allemaal uit de Tweede Kamer. De grootste partij levert ook de minister-president. Hij of zij is de voorzitter van de ministerraad en wordt vaak gezien als de ‘baas’ van Nederland (Rijksoverheid.nl, z.d.).
Stemmen en zetels
Als een politieke partij genoeg stemmen krijgt, dan krijgt deze partij daar zetels voor. In de Tweede Kamer zijn 150 plekken te verdelen, 150 zetels dus. Des te meer zetels een partij heeft des te meer invloed deze in de Tweede Kamer kan uitoefenen. Een zetel wordt bepaald door de kiesdeler. Dat getal is het totaal aantal uitgebrachte stemmen gedeeld door het aantal zetels. Als een partij drie keer de kiesdeler aan stemmen krijgt, dan krijgt een partij dus 3 zetels.
Voor politieke partijen is het dus van belang dat zij zo veel mogelijk stemmen krijgen. Zo kunnen zij met meer personen zetels bezitten in de Tweede Kamer en meer invloed uitoefenen op het beleid. Hun eigen partijprogramma, dat in principe gebaseerd is op de ideologieën van de partij, kan meer naar voren gebracht worden. Daarnaast kun je bij een wetsvoorstel van de eigen partij rekenen op meer voor-stemmers. Je eigen partijgenoten zijn namelijk meestal niet tegen een wetsvoorstel van de eigen partij.
Populair zijn is stemmen winnen
De manier waarop politieke partijen stemmen proberen te winnen heeft overeenkomsten en verschillen. Vaak zie je dat alle partijen een grote achterban hebben. Dat zijn leden die de partij steunen door donaties te maken of ledengeld betalen. Rondom verkiezingstijd zie je dat veel partijen campagne voeren. Vaak door een aantal steden te bezoeken en daar de partij te promoten. Verschillen zie je vooral in hoe de partijen zich gedragen tijdens campagnedagen en in de media. Sommige partijen rusten meer op dat waar ze al jaren stemmen mee weten te winnen. Vaak zijn dat de gevestigde partijen die al langere tijd (decennia) bestaan. Bij vaak wat jongere partijen zie je juist dat zij zich af proberen te keren tegen de gevestigde orde. Zij doen een beroep op eenheid, gelijkheid en op vaderlandsliefde. Soms wordt er zelfs slim met nepnieuws omgegaan om een bepaald beeld te schetsen. Tot slot wordt vaak het volk centraal gesteld. Dit zijn kenmerken van populisme zoals Marcel ten Hooven (2006) ze in Vrij Nederland benoemd.
Wat je vaak ziet met populisme is dat het een ideologie is zonder kernwaarden. De strategie is om vaak van standpunten en argumenten te wisselen. Hiermee kan, een vaak charismatisch leider, interessant zijn voor meerdere groepen met verschillende achtergronden. Hiermee wint een populistische partij dus ‘makkelijk’ stemmen. Zeker als de stemmer twijfels heeft over andere partijen.
Waarom wel of geen populisme?
Daarmee wil ik niet zeggen dat populistische partijen geen gelijk kunnen hebben. Brainwash.nl, podium voor verrassende ideeën, noemt bijvoorbeeld vier redenen waarom populistische partijen wel gelijk hebben. Persoonlijk denk ik dat het derde argument daarin het belangrijkst is. Dat er gepoogd wordt om de kloof tussen burger en politiek te verkleinen. Populisme kan daar best de oplossing voor zijn. Het probleem voor mij is wat ik eerder al noemde: Het wisselen van standpunten en argumenten. Dat zou betekenen dat de partij niet consistent kan zijn en geen gedegen basis zal hebben voor bijvoorbeeld het partijprogramma. Anders gezegd, je loopt het risico dat het partijprogramma maar een tijdelijk iets is. Iets dat ook weer zo overboord wordt gegooid zodra ‘het volk’ anders reageert.
Of dat in de basis juist goed of slecht is laat ik in het midden. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat luisteren naar het volk een van de dingen is die een politieke partij juist moet doen. Toch ben ik meer van mening dat een politieke partij je vastigheid moet kunnen bieden. Dat je weet dat er een ideologische basis is waarmee de partij regeert en beleid probeert te maken. En dat mist nou juist bij populistische partijen.
Ga in ieder geval stemmen!
Wat je daarmee doet is natuurlijk helemaal aan jou. Jij hebt het recht om jouw eigen stem uit te brengen, ongeacht op welke partij of in welke richting dat is. Als je wel achter de populistische ideeën staat, stem dan vooral wel op zo’n partij! Houd wel in je achterhoofd dat er een klein risico aan vast zit en dat je dus niet op vaste standpunten stemt. Een gevestigde partij biedt je overigens ook niet 100% die garantie, maar ik denk wel meer.
Wat vooral belangrijk is, is dat je überhaupt je stem uitbrengt. Op Rijksoverheid.nl lees je alles over hoe dat moet. Ik denk dat het belangrijk is dat je het recht om invloed uit te oefenen op de politiek en het regeringsbeleid moet benutten. Daarnaast zou ik je ook het advies willen geven om naar je eigen standpunten te stemmen, of te stemmen op de partij waarbij je het het meeste eens bent met het verkiezingsprogramma. En trouwens, stem alsjeblieft niet strategisch!