Je ziet ze steeds meer op de weg: de elektrische fiets. Soms ook wel een e-bike genoemd. Een fiets die je met een elektromotor ondersteunt bij het trappen. Zo hoef jij minder energie te leveren en kun je hogere snelheden halen. Zoals met zo veel dingen hebben we wederom iets (deels) geautomatiseerd. Het resultaat? Je beweegt onder andere minder. Vandaar de vraag: Zou iedereen zomaar een elektrische fiets mogen hebben?
Het verschil tussen een e-bike, elektrische fiets en pedelec
Om te beginnen zijn er verschillende soorten fietsen en verschillende benamingen voor elektrische fietsen. In Nederland spreken we vaak over de elektrische fiets. Dat betekent eigenlijk dat het geen traditionele fiets is waarbij jij volledig voor de aandrijving zorgt. Een elektromotor ondersteunt of neemt de aandrijving volledig over. Het begrip elektrische fiets is dus een breed begrip. De volgende drie soorten vallen allen onder de elektrische fiets.
Pedelec
Een pedelec is een elektrische fiets waarbij je ondersteund wordt met het trappen. Jij hoeft als bestuurder minder zwaar te trappen om op te trekken en vaart te maken. Hierdoor kost het jou minder energie om voort te bewegen met de fiets. Vaak kun je de intensiteit van ondersteuning naar wens aanpassen. Je kunt dan kiezen of je veel of juist weinig extra ondersteuning krijgt vanuit de elektromotor.
E-bike
Een e-bike is een fiets die niet ondersteund wordt, maar juist volledig voor de aandrijving zorgt. Dit lijkt bijna op een elektrische brommer of snorfiets. Je hebt een ‘gashendel’ waarmee je ‘gas geeft’. De e in e-bike staat overigens voor het Engelse woord electric of electronic. Vrij vertaald betekent dit elektrisch of elektronisch. Die e zie je vaker bij voorwerpen die gedigitaliseerd of elektrisch gemaakt zijn. Denk aan e-mail voor de digitale post of E-health voor digitale zorg.
S-pedelec
Er bestaat ook nog een speed pedelec of s-pedelec. Deze heeft ten opzichte van de gewone pedelec vaak een krachtigere motor en kan daarmee dus sneller. Deze halen een snelheid van 45 km/u. In Nederland moeten deze fietsen bij het RDW geregistreerd worden en hebben deze fietsen dus een blauw kenteken.
Nederland fietsland
Dat Nederland een fietsland is, is al lang bekend. AlleCijfers.nl meldt dat er in Nederland 23 miljoen fietsen zijn. Daarvan zijn er 4,9 miljoen elektrisch (Multiscope, 13 februari 2022). Dat betekent dat ruim 1 op de 5 fietsen elektrisch is. Deze 4,9 miljoen elektrische fietsen zijn in het bezit van 4,6 miljoen Nederlanders. Een groot aantal Nederlanders heeft dus een elektrische fiets. De Bovag (2022) meldt dat 52% van alle verkochte fietsen in 2021 in Nederland elektrisch was.
In het straatbeeld zie je dit dagelijks terug. De elektrische fiets is daar niet meer weg te denken. Eerst zag je met name wat oudere mensen op deze fietsen rijden. Dat werd aangevuld door veel maaltijdbezorgers die met een elektrische fiets de bezorging verrichtten. Tegenwoordig zien we ook steeds meer jongeren en jongvolwassenen op een elektrische fiets rijden. Mogelijk doordat de elektrische fietsen volop verkrijgbaar zijn, maar wellicht ook omdat deze ook steeds meer te leasen zijn. De vraag is of jonge gezonde mensen de doelgroep voor de elektrische fiets moeten zijn. Hebben deze jongeren ondersteuning nodig bij het trappen?
Minder bewegen door de elektrische fiets
Het eerste wat misschien in je opkomt is dat je minder inspanning hoeft te leveren op een elektrische fiets. De motor helpt je namelijk bij het trappen. Onder de jeugd is al jaren de trend dat zij minder buitenspelen en minder bewegen. Pim Scherpenzeel noemt in een bericht van Gezondheid.nl dat bewegingsarmoede onder kinderen toeneemt. Zeker bij jongeren kun je je dus afvragen of het wel goed is om op de elektrische fiets te springen. Ze zullen nog minder bewegen door de elektrische fiets. Al kun je ditzelfde argument ook bij volwassenen en ouderen maken. Veel in beweging blijven is cruciaal om vitaal te blijven op latere leeftijd. De inspanning wegnemen lijkt dan al snel een averechts effect te hebben.
Echter, onderzoek (Castro, A. et al., 2019) wijst uit dat elektrische fietsers niet per se minder energie verbruiken. In tegenstelling tot de traditionele fiets ligt dat namelijk ongeveer gelijk. De reden hiervoor is dat elektrische fietsgebruikers vaak langere afstanden afleggen. Men fietst dus verder omdat zij een elektrische fiets hebben. Daarnaast is het zo dat de mate van inspanning in de categorie matig intensief valt. De beweegrichtlijn beveelt aan om dit minimaal 150 minuten per week te doen. Je fiets misschien wel minder intensief (per minuut) ten opzichte van de gewone fiets, maar in combinatie met de langere afstand die gemiddeld gefietst wordt heeft dit elkaar op. Ook met de elektrische fiets kun je dus de beweegrichtlijn halen. Al helemaal als je de auto laat staan en op de fiets stapt.
Meer ongelukken door de elektrische fiets
Een andere trend die in bijvoorbeeld cijfers van het CBS te zien zijn, is dat er meer ongelukken gebeuren met elektrische fietsen. Zo ook meer dodelijke ongelukken. Vorig jaar waren er 80 dodelijke ongelukken (CBS, 13-04-2022) met een e-bike van de 207 totaal aantal dodelijke verkeersongelukken onder fietsers. Bijna 40% van de dodelijke fietsongevallen gebeurt dus met een elektrische fiets. Vaak wordt een elektrische fiets van de zijkant aangereden. Dat duidt erop dat andere weggebruikers waarschijnlijk de snelheid van een elektrische fiets verkeerd inschatten.
In de cijfers komt ook naar voren dat er meer hoofdletsel voorkomt bij ongelukken met een fiets. Waarschijnlijk door de hogere snelheid van een elektrische fiets. De bestuurder komt daardoor harder ten val. In sommige landen wordt daarom een helm al verplicht.
De voordelen van een elektrische fiets
Toch zitten er voor veel mensen ook een hoop voordelen aan de elektrische fiets, naast het gemak waarmee je grotere afstanden aflegt. Veel voordelen die je hoort zijn:
- Gemakkelijk en comfortabel fietsen, zeker met tegenwind of heuvel op
- Sneller fietsen
- Minder of niet bezweet op plaats van bestemming aankomen
- Het kan gezonder zijn
Ten opzichte van de scooter of auto op brandstof zijn er ook een aantal voordelen:
- Je bent mobieler en flexibeler bijvoorbeeld met parkeren
- Geen uitstoot van uitlaatgassen
- Goedkoper in onderhoud
- Als de accu leeg is, dan kun je nog gewoon fietsen
Is het goed dat iedereen een elektrische fiets heeft?
Terug naar de vraag aan het begin van dit artikel. Zou iedereen zomaar een elektrische fiets mogen hebben? Persoonlijk zou ik voorzichtig nee zeggen. Er gebeuren meer ongelukken mee in het verkeer en ik vind dat tieners niet zomaar op de elektrische fiets moeten stappen. Zij zijn nog gezond en hebben veel beweging nodig. De extra aandrijving van een elektromotor is voor hen absoluut niet nodig. Daarnaast zal dat ook een groep zijn die verkeersgevaren sneller onderschatten, omdat zij minder ervaring in het verkeer hebben. Of het dan verstandig is om ze op een fiets te zetten waar je met gemak 25 km/u haalt, vraag ik me af. Als dus ook steeds meer jongeren in het verkeer deelnemen met een elektrische fiets, dan levert dat meer risico’s op. En zij zijn dan niet alleen een gevaar voor zichzelf. In de stad zit een ongeluk met een voetganger of andere (traditionele) fietser in een klein hoekje.
Daarnaast is het ook de vraag of een elektrische fiets goed is voor het milieu. Voor dit artikel is het niet iets om heel erg diep om op in te gaan, maar de fiets moet voorzien worden van elektriciteit. Deze energie moet opgewekt worden. Iets wat bij de gewone fiets niet hoeft. Uiteraard kan de stroom op een groene manier opgewekt worden door bijvoorbeeld zonnepanelen die je op het dak hebt liggen. Echter het produceren van een accu en andere elektrische onderdelen van de fiets kunnen ook schadelijker zijn voor het milieu dan de grondstoffen voor een gewone fiets. Ook iets om in het achterhoofd te houden bij de aanschaf van een elektrische fiets.
Een verbod op de elektrische fiets
Dat de elektrische fiets daarmee verboden moet worden vind ik een stap te ver gaan. Maar we moeten allemaal wel kritisch blijven of een elektrische fiets (en misschien wel met veel elektrische hulpmiddelen) echt nodig is en je voordeel oplevert. Dat geldt zeker voor ouderen die nog vitaal genoeg zijn om zelf te fietsen. Zolang elektrische hulp daarbij niet nodig is, zou ik daar ver van wegblijven.
