Zitten we allemaal in een informatieluchtbel die onze wereld steeds smaller maakt? Bekijken we daardoor niks meer van meerdere perspectieven? In dit artikel beantwoorden we de vraag Wat is een filterbubbel en nemen we je mee in de gevaren en de voordelen van de informatieluchtbel. Plus een aantal tips om uit de filterbubbel te breken.
Eerder schreven we in ons artikel over big data al kort over de filterbubbel. Daar stippen we kort aan welke invloed het heeft en dat bijvoorbeeld je zoekresultaten aangepast worden op wat je eerder gezocht hebt. In dit artikel gaan we daar wat dieper op in en bekijken we wat de filterbubbel precies is.
Wat is een filterbubbel
Als je op internet een zoekopdracht in een zoekmachine invoert, dan worden de resultaten die je te zien krijgt gepersonaliseerd. Dat gebeurt bijvoorbeeld op basis van eerdere zoekopdrachten, gedrag op internet (d.mv. cookies), locatie, type apparaat wat je gebruikt en misschien nog wel veel meer. Het algoritme dat gebruikt wordt in zoekmachines is voor niemand bekend. Dit algoritme is op basis van machine learning ontstaan. Dat betekent dat daar uiteindelijk geen mensen meer aan te pas zijn gekomen.
Doordat er alleen informatie op basis van jouw voorkeuren worden getoond, kan dit ervoor zorgen dat je geen informatie te zien krijgt die jouw mening of standpunten tegenspreekt. Alle zoekresultaten bevestigen jouw standpunten. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook op social media zoals Facebook. Hierdoor word je geïsoleerd binnen je eigen ideologie. Je zit in een informatieluchtbel, ook wel filterbubbel genoemd.
Hoe erg is dat?
Arjen Lubach laat in zijn programma zien dat de informatieluchtbel een fabeltjes fuik kan creëren. Hierin benoemt hij het gevaar dat complotdenkers in hun eigen werkelijkheid worden gezogen door bijvoorbeeld de feed suggesties op Facebook en YouTube. Dit lijkt op wat vroeger verzuiling werd genoemd. Het probleem zit hem er meer in dat er met dagelijkse interactie met digitale media je minder snel weet krijgt van wat er zich buiten jouw zuil of bubbel afspeelt. Voor het digitale tijdperk kreeg je gemakkelijker en meer mee over het bestaan buiten jouw zuil.
Doordat ja alleen informatie ziet over je eigen ideeën en ideologieën worden deze bevestigd en versterkt. Je blijft hangen in die ideeën en je bent minder kritisch over de ideeën. Je wordt hierdoor misschien zelfs wel kritischer over andere meningen en hierdoor ontstaat polarisatie. Het gevaar is dus dat je heel erg binnen een hokje blijft denken en daar niet buiten treedt. Je bent daardoor ook vatbaarder voor bijvoorbeeld nepnieuws, omdat je jouw eigen mening bevestigd wilt hebben. Het kan zelfs zijn dat dit soort processen grotendeels onbewust gebeuren.
Het is goed om af en toe eens buiten je bubbel te stappen.
Het grote voordeel van gepersonaliseerde informatie en zoekresultaten is dat je waarschijnlijk eerder vindt wat je probeert te zoeken. Resultaten zijn waarschijnlijk veel relevanter voor je. Als jij in Amsterdam op ‘restaurant’ googlet, dan is het wel fijn dat de restaurants die getoond worden zich rondom jouw locatie bevinden. Ook de suggesties van video’s die YouTube bijvoorbeeld doet zijn niet altijd verkeerd. Vaak zijn dat wel de video’s waarin jij geïnteresseerd bent en sluiten ze aan bij eerder gekeken video’s.
Het gaat pas mis als je door deze gepersonaliseerde resultaten je niet meer kritisch bent waar naar je kijkt. Zeker als dit politiek gerelateerd is of een invloed kan hebben op de publieke opinie. Het is goed om af en toe eens buiten je bubbel te stappen.
Hoe doorbreek je de bubbel?
Het begint allereerst bij het bewust zijn van het bestaan van de informatieluchtbel. Als je weet dat dit zich afspeelt op onder ander jouw Facebook tijdlijn, in YouTube en bij de zoekresultaten van je zoekmachine, dan kun je daar kritisch op blijven. Eli Pariser zegt in zijn boek The Filter Bubble (2011) dat de mogelijkheid om dingen van verschillende kanten te kunnen bezien cruciaal is voor democratie. Bij Spilwoord staan we daar volledig achter.
Er zijn ook een aantal dingen die je direct kunt doen om (gedeeltelijk) uit je luchtbel te ontsnappen. Bits of Freedom geeft je een handige lijst met tips om uit de filterbubbel te breken. Punt 6 op hun lijst is naar mijn mening het belangrijkst: Haal niet al je informatie uit social media.
Andere dingen die je kunt doen is bijvoorbeeld kritisch kijken naar de pagina’s, personen en kanalen die je volgt op social media. Als jij alleen maar pagina’s volgt over honden, dan zie je alleen maar berichtgeving over honden. Op een gegeven moment zal je je niet eens meer bewust zijn van het bestaan van andere dieren. Flauw voorbeeld misschien, maar vul in plaats van ‘honden’ maar je politieke voorkeur of een complottheorie in.
Andere dingen die je kunt doen is bijvoorbeeld op YouTube zo nu en dan eens je kijk- en zoekgeschiedenis wissen. Je ziet direct hele andere video’s op de homepage verschijnen. Wil je dit effectiever doen, dan moet je zorgen dat zoekgeschiedenissen helemaal niet bijgehouden worden. Bits of Freedom heeft daar ook tips voor.
Gebruik een VPN
Als je wat geavanceerder te werk wilt gaan, kijk dan eens voor een VPN. Een VPN is een virtual private network. Dit legt een versleutelde verbinding tussen jou en het internet. Een VPN-verbinding beveiligd en anonimiseert jouw internetverbinding naar het web. Je browset het web met een ander IP-adres, waardoor jijzelf minder te traceren bent. Bedrijven kunnen niet meer tracken wat jij op internet doet. Advertentienetwerken van bijvoorbeeld Google en Facebook kunnen geen dossier meer van jou opbouwen. Let wel, advertenties zijn dus minder gericht en gepersonaliseerd voor jou. Een VPN biedt dus uitkomsten tegen de filterbubbel, maar het is goed om stil te staan bij wat de Consumentenbond zegt: VPN is in sommige situaties inderdaad nuttig, maar geen wondermiddel.
De filterbubbel helemaal voorkomen kunnen we niet. Daarnaast kunnen we uit een bubbel ook ons voordeel halen. Wees er alleen van bewust dat je af en toe je bubbel moet laten knappen, maar dat er snel weer een nieuwe vormt. Blijf kritisch en blijf alles van verschillende kanten bekijken, ook van buiten jouw ideologie.
