Als je bent opgegroeid in de jaren 90 van de vorige eeuw dan zou het zomaar eens kunnen dat er momenten waren waarop je een (papieren!) tv-gids erbij pakte om te kijken of er nog iets op de buis kwam die avond. Soms, tot grote vreugde, zag je dat jouw favoriete film op kwam! En net wanneer de adrenaline door je lichaam begon te gieren zag je op welke zender hij te zien zou zijn: ZDF. Scheiße!
Want je wist meteen wat dat betekende. Verdiep je vandaag bij ons in het leed dat nasynchronisatie heet
Waar vindt het leed der nasynchronisatie plaats?
Naast de o.a. de Franse, Poolse en Italiaanse markt is de Duitse groot genoeg om acteurs van stal te halen en te betalen om films in te spreken. Berliner Synchron GmbH, het oudste en grootste nasynchronisatiebedrijf in Duitsland, is verantwoordelijk voor het nasynchroniseren, oftewel: dubben, van de meeste Engelstalige films (VPRO, 2018). Jaarlijks wordt er bekeken welke oude films gedubd worden. Nieuwe releases worden soms slechts een week van tevoren verpest, pardon: gedubd. In Duitsland worden acteurs en actrices zorgvuldig uitgezocht om de juiste personen in te spreken. Iets wat in Frankrijk en Polen bijvoorbeeld dan weer niet gebeurd. Mocht je ooit in Polen de TV aanzetten dan moet je niet raar opkijken als Meryl Streep opeens een zware, Poolse mannenstem heeft.
Waarom? In godsnaam waarom!?
Het antwoord op die vraag is weinig bevredigend: ze zijn het gewend. Net als dat wij hier in Nederland gewend zijn aan ondertiteling. Nu brengt nasynchronisatie natuurlijk voordelen met zich mee. Om maar te beginnen met werkgelegenheid. Het voorziet acteurs en actrices van aanzienlijk meer werk en dat werk houdt ook niet op met alle nieuwe releases die er jaarlijks bijkomen. Ook zorgt het ervoor dat je je als kijker je beter op de film of serie kan concentreren. Je hoeft immers niet de hele tijd op en neer te gaan van de ondertiteling naar de film of serie zelf.
Het land van de ondertiteling
In Nederland doen wij (godzijdank) niet aan dubben. Op de enkele schoonmaakproductreclame en kinderfilm na. Alhoewel je ook vraagtekens kunt zetten bij het dubben van kinderfilms. Zouden kinderen niet veel sneller en beter Engels, of welke taal dan ook, leren als ze het origineel te ‘horen’ kregen?
De redenen dat we in Nederland ondertitelen zijn dezelfde redenen dat ze in o.a. Duitsland dubben. Waar in Duitsland de markt groot genoeg is om te dubben, is die markt in Nederland te klein (Metronieuws, 2018). Dan zouden zo’n beetje alle stemmen worden gedaan door Carice van Houten en Barry Atsma. Nee dank je! Daar komt bij dat dubben ongelooflijk duur is. Alle acteurs en actrices moeten immers betaald worden. Ook daarvoor is de markt te klein. Alhoewel je kunt stellen dat een markt ook nooit vergroot kan worden zolang je geen nieuwe markt aanboort. En tot slot weer dat weinig bevredigende argument: gewenning. Dit is gewoon hoe het gaat in Nederland.
Wat wel interessant is om erbij te vermelden is dat in Nederland tot in de jaren 80 films onder een Nederlandse titel werden uitgebracht. Hier een kleine greep van kwaad tot erger. Zet je schrap.
- The Godfather (1972) – De peetvader
- Atlantic (1929) – De ondergang van een modern zeekasteel
- The Terminator (1984) – De Uitroeier
- Alien (1979, novelisatie) – Het wezen. De ongrijpbare verschrikking uit het heelal.
Was wünschen Sie?
Dubben is in Nederland, op zijn zachtst gezegd, niet populair. De NPO begon in 2018 toch te experimenteren hiermee door de Duitse serie Bad Banks te dubben. Dat de ‘hoofdrol’ hierin voor de stem van Barry Atsma was, mag op dit punt geen verrassing meer zijn. De plannen voor het dubben an sich kwam al op kritiek te staan (Metronieuws, 2018).
“Vanuit een artistiek standpunt getuigt dubben van een vreemd soort luie arrogantie.”
Nasynchronisatie werkt hier vooral op de lachspieren. Het is niet voor niks dat het vaak doelbewust voor een komisch effect wordt gedaan hier. Denk maar aan Mastermovies. Jeugdsentiment voor velen. Maar het kan ook onbedoeld voor een komisch effect zorgen. Kijk en oordeel zelf de onderstaande scène uit The Dark knight. Klinkt Heath Ledgers Joker nog steeds zo eng en intimiderend nu hij klinkt als een Parijse ober die jou teveel geld laat betalen voor een biertje op een terras aan de Rue de Seine?
Een legitiem probleem
Nu zijn er naast onderbuikgevoelens die voorkomen uit cultureel maatschappelijk aangeleerde gewoontes ook legitieme argumenten te verzinnen tegen dubbing. Ten eerste zorgt het voor een slechtere kennis van vreemde talen. Dubbing zorgt er immers voor dat een publiek minder daarmee in aanraking komt. Twee Duitse wetenschappers stelden in een onderzoek dat het stoppen met dubben en in plaats daarvan beginnen met het ondertitelen van films, de kennis van de Engelse taal in Duitsland zou verbeteren. Nederland werd in dit onderzoek zelfs als goed voorbeeld genoemd (Die Zeit, 2014.).
Mieke Nooij, eigenaar van TopVertalers, stelt dat het lezen van ondertiteling in combinatie met en vreemde taal inderdaad zorgt voor het versneld leren van een taal. Dit omdat beide zintuigen worden aangeboord (Metronieuws, 2016).
Vanuit een artistiek standpunt getuigt dubben van een vreemd soort luie arrogantie. Het is ergens toch wel chauvinistisch om te denken dat je een acteur of actrice, die zich heeft ingeleefd in de rol, ervoor heeft gerepeteerd, meerdere takes voor een scene heeft moeten doen, wel even in een weekje kan dubben met diezelfde inleving en bekwaamheid? Diezelfde nuance zul je nooit krijgen omdat je dezelfde omstandigheden nooit na kunt bootsen. Ook bepaalde scenes uit films en series werken niet meer als je dubt. In de Zweeds/Deense serie Broen speelt taal een essentiële rol. Een Zweedse en een Deense rechercheur werken hier aan een zaak. De spanningen en ongemakken die ontstaan doordat ze Zweeds en Deens met elkaar spreken vallen volledig weg door nasynchronisatie (Fem, 2020).
Un verdict
Zo bekeken verslechter je dus daadwerkelijk andermans werk met dubben! En dat allemaal omdat je ‘het gewend bent.’ Daarnaast onthoud je het publiek makkelijkere toegang tot het leren van een vreemde taal en hou je dus het kennisniveau hiervan laag onder je publiek. Nogal onverantwoordelijk zou je kunnen stellen. Al met al mogen we in Nederland blij zijn dat ondertiteling hier de standaard is. Mocht je dan toch liever de gedubde versie zien, dan biedt Netflix in ieder geval vaak de keuze tussen nasynchronisatie en ondertiteling. We kunnen films en series hier in ieder geval kijken zoals ze ‘origineel’ door de makers bedoeld zijn en ondertussen leren we ook nog eens vreemde talen. Misschien dat Nederlanders o.a. hierdoor relatief goed Engels spreken. Afgezien van het vreselijke accent dan. Al met al lijkt het ondertitelen hier in Nederland dus daadwerkelijk beter te zijn dan dubben. We kunnen genieten van ‘het origineel’ en tegelijkertijd leren we ook nog bij. Is dat niet belangrijker dan gemakzucht en gewoonte?
